رادیو زمانه

تاریخ انتشار مطلب: ۲۵ شهریور ۱۳۸۹
مقاله دوم از مجموعه مقالات درباره فرهنگ هلند

چرا هلندی پُز نمی‌دهد

مانی پارسا

کار
آمار، هر سال نشان می‌دهد که بازده کاری مردم هلند در هر ساعت کاری، از بیشتر مردم جهان بالاتر است، یعنی کار مفیدی که هر هلندی در یک ساعت کاری انجام می‌دهد خیلی بالا است. آمریکائیان و چینی‌ها به پرکاری معروفند ولی منظور از آن، بیشتر، زیاد بودن ساعت کاری ایشان در سال است در حالیکه هلندی‌ها ممکن است نسبت به آمریکایی‌ها و دیگران سالانه ساعات کمتری را در محل کار خود بگذرانند ولی وقتی کار می‌کند جداً کار می‌کنند. این‌گونه اخلاق البته مانند همه چیزهای دیگر یکدفعه و یکشبه پدید نیامده و ریشه در تاریخ دارد.


آمستردام، خانه‌های در معرض دید

برو کار می‌کن مگو چیست کار
بیشتر این اخلاق هلندی‌ها به تعالیم یک مرد برمی‌گردد: اصلاحگر دینی، ژان کالوین (۱۵۶۴-۱۵۰۹) فرانسوی که اصلاحاتی در شاخه پروتستان از دین مسیحیت بوجود آورد و آموزه‌های او تأثیر زیادی بر روی فرهنگ مردم هلند گذاشت.

کالوین معتقد بود که بطالت بدترین چیز است و انسان باید همیشه سر خود را با کارهای مفید سرگرم نگه دارد تا از هرزگی‌ها و انحرافات بدور بماند. شب‌ها بعد از کار هم نباید عاطل و باطل بر روی مبل لمید بلکه بهتر است چیزی ببافیم، درسی بخوانیم یا نجاری کنیم. کار وظیفه ماست و برای تشکر از خدا بایستی کار کرد.

یکی از نمودهای این طرز تفکر را می‌شود در قطارهای هلند دید. اکثر مسافران، حتی در سفرهای کوچک ده‌دقیقه‌ای، سرگرم خواندن، کار با لپ‌تاپ یا برنامه‌ریزی کار و زندگی از طریق تلفن همراه هستند.

از چیزهایی که در هلند مایه تعجب هر مسافر و جهانگرد می‌شود، در معرضِ دید بودن تمام زندگی درون خانه‌های هلندی توسط رهگذران خیابان است. پنجره‌های بسیاری از خانه‌ها تا نیم‌متری زمین آمده و خیلی از پرده‌ها هم باز است، یعنی از دیوارهای سه‌متری دور حیاط‌های منازل ایرانی در اینجا خبری نیست و می‌شود شب‌ها هنگام قدم زدن، افراد خانواده‌های هلندی (که البته امروزه اکثراً مشغول تلویزیون نگاه کردن هستند) را به هنگام گذر از خیابان دید. اگر از هلندیان دلیل این امر را بپرسید از ایشان واژه «کالوینیسم» را خواهید شنید، زیرا کالوین گفته که مردم باید به‌گونه‌ای سربزیر، شریف و "عادی" زندگی کنند که نبایستی هیچگاه، حتی در زندگی شخصی خود، ابایی از بازرسی و برانداز شدن توسط دیگران داشته باشند.


ژان کالوین

لذت نبرید
اخلاقیات زیادی در طول تاریخ در ذهن و دل مردم هلند نهادینه شده که امروزه مجموع آنها را معمولاً در همان واژه "کالوینیسم" خلاصه می‌کنند، هرچند ممکن است همه آنها واقعاً به کالوین و مذهبش ربط نداشته باشد. واژه‌های کلیدی این مجموعه‌اخلاق عبارتند از: صرفه‌جویی، رفتار سنگین و باوقار، پرهیز از شور و هیجان، داشتن وجدان کاری، ملانقطی بودن، جدیت و سختگیری، احتیاط زیاد در خرج پول، سعی در عادی بودن و پرهیز از به رخ کشیدن دارایی و مقام، و پرهیز از قهرمان‌بازی و قهرمان‌گرایی.

معروفترین زبانزد هلندی می‌گوید: "سعی کن رفتارت عادی باشد، این خودش به اندازه کافی غیر عادی هست".

پولدارهای هلند سعی می‌کنند خانه‌هایشان از بیرون به هیچ‌وجه به چشم نزند و در لباس پوشیدن فرقی با دیگران نداشته باشند. استادان دانشگاه و پروفسورهای زیادی را می‌بینید که زیر باد و باران با دوچرخه از خانه به سر کار می‌روند زیرا سوار شدن به ماشین را برای مسافت‌های نه چندان زیاد "زیاده‌روی" و اسرافکاری و پُز دادن به حساب می‌آورند. اگر در شهر لاهه پرسه بزنید می‌توانید وزرا و سفرای هلندی را در حال همبرگر خوردن در یک ساندویچی معمولی یا قهوه خوردن در کافه‌های سر خیابان مشاهده کنید.

مردم هلند از یکسو نسبت به برخی جنبه‌های کالوینیست بودن خود احساس افتخار می‌کنند و رفتارشان را با کلماتی مثل "معقولانه" ، منطقی و قابل اعتماد توصیف می‌کنند ولی از سوی دیگر همواره از اینکه بقول خود ایشان "بلد نیستند از زندگی لذت ببرند" افسوس می‌خورند. هلندی هنگام دیدن رفتار یک ایتالیایی یا یک ایرانی از سویی به "شلوغکاری" و برخورد هیجانی و احساسی او با موضوعات (که هلندی‌ها برایش واژه محترمانه "پرحرارت" را بکار می‌برند) تا اندازه‌ای چپ‌چپ نگاه می‌کند و از سوی دیگر به خوش‌مشرب بودن و تفریح‌گرایی "جنوبی‌ها" غبطه می‌خورد. از هلندی زیاد می‌شنوید که می‌گوید: "حق با شما جنوبی‌هاست. ما بی‌خودی دائماً عجله داریم و تمام وقتمان را به کار و قرار و برنامه‌ریزی می‌گذرانیم"، البته در عین حال در دل خود می‌گوید: "ولی من اصلاً طاقت سهل‌انگاری‌ها، بی‌برنامگی‌ها و سوء مدیریت‌های جوامع جنوبی را ندارم".

هلندی پس‌انداز زیادی دارد و از ریخت‌وپاش کردن و بقولی لارژ بودن گریزان است. از تشریفات آنچنانی و تجملات زیاد حتی در مراسم بازدیدهای ملکه و خاندان سلطنتی از اماکن مختلف خبری نیست. مردم این کشور زرق و برق را بچگانه می‌دانند و فعالیت‌های بسیاری از مردم دیگر کشورها در امور ظاهرسازانه و نمایشی را غیر لازم و بی‌مورد به حساب می‌آورند.

در دارا بودن اینگونه نظرات و اخلاقیات، هلندیان مذهبی و غیر مذهبی هر دو تا حدی مشترکند.

نسل جدید
تمام آنچه گفته شد در سالمندان و میانسالان هلندی بطور چشمگیری دیده می‌شود ولی می‌توان گفت که در گروه‌هایی از نسل جوان برخی چیزها در حال تغییر است. ادامه یافتن اوضاع خوب اقتصادی، گذراندن حدود یک ماه از سال در تعطیلات خارج از کشور، تأثیر فرهنگ زرق‌وبرق‌گرای آمریکایی و فراوانی و تنوع محصولات در بازار باعث شده که استفاده از لذایذ زندگی و "دست در جیب بردن" زیر زبان جوان هلندی مزه کند و سختگیری‌های کالوینیستی در میان بخشی از آنها در حال رقیق شدن است. البته تا امروز، بیشتر این "لذت بردن‌ها" در خارج از ساعات کاری صورت می‌گیرد و وجدان کاری و «چسبیدن به کار» در میان نوجوانان این کشور همچنان پابرجاست.

......................................

برای مطالعه بیشتر(هر دو به هلندی):
درباره کالوینیسم
اِلسِفیر


......................................

لینک مطلب مرتبط

Share/Save/Bookmark

نظرهای خوانندگان

سلام مانی جان
سپاسگزار تلاشهایت
در صورت امکان نحوه رفتارشان را با ایرانیها را شرح بدهید
در ضمن پاسخ به این سوال که چگونه یک مهندس برق در هلند کار پیدا کند واقامت بگیرد؟
باتشکر

-- پوریا ، Sep 16, 2010 در ساعت 02:39 PM