فرم‌های جهانی و اقتباس‌هایی بومی

محمود خوشنام

در سال‌‌های ۴۰ و ۵۰ بعضی از هنرمندان تازه پیوسته به جامعه‌ی موسیقی پیشرو رهسپار اروپا و آمریکا شدند و با وجود دشواری‌های بسیار، توانستند هم بر دانش و تکنیک خود افزوده و هم در سازمان‌های هنری غرب به فعالیت‌های آموزشی، آفرینشی و اجرایی خود ادامه دهند. قاسم طالب‌زاده نیز یکی از همین هنرمندان مهاجر است.

قاسم طالب‌زاده درسال ۱۳۱۴ در تهران زاده شد. تحصیلات خود را در هنرستان عالی موسیقی آغاز کرده و از همان آغاز ویولون و ویولون ‌آلتو را به‌عنوان سازهای نخست خود نزد استادان هنرستان «سرژ خودسیف» و «روبین صفاریان» تعلیم دید. او پس از آموزش‌های مقدماتی درسال ۱۳۵۲ با استفاده از یک بورس مطالعاتی راهی اتریش شد؛ و در آن‌جا دیپلم بین‌المللی ویولون را از «موتسارت» زالسبورگ دریافت کرد.

طالب‌زاده در اتریش با یک استاد ویلون‌نواز بلژیکی آشنا شد که او را به رفتن بلژیک و ادامه‌ی کار و مطالعه در کنسرواتوارهای آن دیار ترغیب کرد. او در بلژیک جایزه‌ای از کنسرواتوار لیژ، و دیپلمی از کنسرواتوار بروکسل برای ویولون‌نوازی در محدوده‌ی ارکسترهای مجلسی به دست آورد.

قاسم طالب‌زاده در سال ۱۳۴۶ به ایران بازگشت. او از همان آغاز در ارکستر سمفونیک تهران مشغول به کار شده و هم‌زمان در دانشگاه تهران نیز به تدریس موسیقی پرداخت. سال ۱۳۵۰ با استفاده از یک بورس دیگر مطالعاتی مجددآ به بروکسل رفت و این بار در دانشگاه آن شهر به آموختن موسیقی‌شناسی پرداخت.

طالب‌زاده در بازگشت مجدد به ایران در سال‌های پیش از انقلاب به ریاست هنرستان عالی موسیقی برگزیده شد. او را درواقع باید آخرین سرپرست هنرستان پیش از تغییر نظام دانست. بدیهی‌ است که انقلاب او را یک‌بار دیگر از ایران دور کرده و رهسپار بلژیک ساخت.

قاسم طالب‌زاده

طالب‌زاده در میان سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۳ به طور رسمی عضویت ارکستر ناسیونال بلژیک را برعهده داشته و با ویولون و ویولون آلتو کنسرت‌های متعدد‌ی در اروپا و آمریکا برگزار کرد.

قاسم طالب‌زاده در برون‌مرز جدا از نوازندگی در زمینه‌های آفرینشی و آموزشی نیز فعال بوده است. از او تا کنون دو کتاب آموزشی انتشار یافته است: «متد و تمرین‌های روزانه برای ویولون» و همین‌طور کتابی در زمینه‌ی شناخت موسیقی دوره‌ی رنسانس و باروک.

و اما در زمینه‌ی آفرینش، طالب‌زاده آثاری نیز برای اجرای با ویولون و ویولون آلتو با ارکستر پدید آورده که درآن‌ها موسیقی ملی و بومی را دست‌مایه‌ قرار داده است.

به گفته‌ی خود او هر قطعه‌ی موسیقی باید فرمی داشته باشد و فرم‌های موسیقی بین‌المللی بهترین قالب برای عرضه‌ی انواع موسیقی جهان است. البته کار کردن در این قالب‌ها باید به گونه‌ای باشد که شفافیت مایه‌های ملی را از میان نبرد. او خود نیز از همین فرم‌ها استفاده می‌کرد. از جمله قطعه‌ای دارد به نام «رسیتاتیو» و «توکاتا» که محتوای آن برداشتی است از دستگاه همایون در موسیقی سنتی ایران.

قاسم طالب‌زاده ۹ قطعه از آفریده‌های خود را سال ۱۳۵۵ در بروکسل بر روی کاست و دیسک ضبط کرد. شش قطعه از این مجموعه با ویولون و سه قطعه‌ی دیگر با ویولون آلتو نواخته شده است. آخرین قطعه از آلبوم آفریده‌های طالب‌زاده «رقص کردی» نام دارد. قسمتی از آن را با هم می‌شنویم.