«جامعه مردسالار بهشت مردان نیست»

لوا زند

المپیک تابستانه امسال با های و هوی زیاد، از باشکوه بودن مراسم افتتاحیه گرفته تا تداوم اعتراضات علیه سیاست‌های چین شروع شد و بعد هم که پرچمداری هما حسینی، قایقران ایرانی، و به‌دنبال آن نارضایتی آیت‌الله سیداحمد علم‌الهدی امام جمعه مشهد از «حضور زنان ایرانی و نمایش آن‌ها در کشورهای بیگانه» خبرساز شد.

اما خبری که بیشتر از همه من احساساتی را تحت تاثیر قرار داد داستان اوکسانا چوزویتنا، زن ژیمناست ۳۳ ساله تیم آلمان بود. این پنجمین المپیکی است که اوکسانا در آن حضور دارد.

در‌واقع وی مسابقات بین‌المللی خود را وقتی شروع می‌کند که بعضی از هم‌تیمی‌هایش هنوز به‌دنیا نیامده بودند زیرا اغلب قهرمانان ژیمناستیک بانوان سنی بین ۱۵ تا ۱۸ سال دارند.

اوکسانا چوزویتنا ، عکس از لوس‌آنجلس تایمز

مطلبی که مرا تحت‌تاثیر قرار داد داستان پیوستن اوکسانا به تیم آلمان بوده، چرا که او در چهار المیپک قبلی عضو تیم ملی روسیه بوده و در سال ۲۰۰۷ تبعه آلمان می‌شود.

دلیل این امر هم ابتلای پسر کوچکش آلیشر به سرطان خون بوده است. وقتی بیمارستان‌های روسیه از پذیرش و مداوای آلیشر سرباز می‌زنند،‌ مادرش او را برای معالجه به آلمان می‌آورد. این معالجه سه سال طول کشیده است و هنوز هم آلیشر تحت درمان است.

اما حالش خوب است و حتی با مادرش ژیمناستیک بازی می‌کند. وقتی مسابقات ژیمناستیک را می‌دیدم و هنرنمایی اوکسانا را، تمام مدت این حس را داشتم که این زن برای بچه‌اش و برای دینی که به کشور جدیدش حس می‌کند این‌طور هیکل و جثه‌‌اش را مثل یک نوجوان ۱۵ ساله نگاه داشته است. فکر کنم احساسات زنانه‌ام دوباره غلبه کرده‌ بودند.

این روزها دنیا دنیای ستاره‌هاست. از ستاره‌های ورزشی که همه در پکن جمع‌اند گرفته تا پاریس هیلتون که برای آينده انرژی امریکا برنامه اعلان می‌کند. البته معلوم نیست که ستاره بودن خوب است یا بد.

از دید آقای جان مک‌کین نامزد امیدوار حزب جمهوری‌خواه امریکا که ظاهراً چیز بدی‌است. این آسمان و ریسمان بافتن هم برای این است که برسیم به صحبت‌های هنگامه قاضیان،‌ برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن جشنواره بیست و ششم فجر، که در نشستی در مشهد گفته «‌از فمینیست متنفرم» و ادامه داده که «‌فمینیستی که داره تو ایران شکل می‌گیره اصول و و مکتبی پشتش نیست و زن‌ها دوست دارند شبیه مردها باشن.»

حالا به یه گزارش که دوست خوب من و فواد از تهران تهیه کرده توجه کنید تا بگم که چرا این بحث «نفرت از فمینیست رو پیش کیشدم.»

فواد با یاشار از مردان فمینیست ایرانی که در جهت آگاهی دادن به مردم اطرافش تلاش می‌کند صحبت کرده است.

یاشار از مسایلی مثال زده که در یک جامعه مردسالار می‌توانند هم برای زن و هم برای مرد مشکل ایجاد کنند. همین‌طور از برخورد اطرافیان با خودش به‌عنوان یک مرد فمینیست صحبت کرده است.

دغدغه‌های فمینیستی چقدر مربوط به زنان می‌شود و فقط گریبان‌گیر زنان است، و این محدویت‌هایی که برای جامعه زنان در ایران اتفاق می‌افتد تا چه حد در وضع مردان هم تاثیرگذار است؟

این مساله را در چند سطح می‌شود مطرح کرد. یک سطحش سطحی است که همه به راحتی می‌توانند آن را ببینند.

مساله این است که در یک جامعه انسانی- چه جامعه ما و چه هر جامعه دیگر- روابط در‌هم تنیده است یعنی شما به‌عنوان یک فرد نمی‌توانید خودتان را از جنس مخالف جدا کنید و خیلی اوقات آرامش روانی و مسایلی که باعث می‌شود به راحتی زندگی کنی بستگی پیدا می‌‌کند به افرادی که آنها می‌توانند زن باشند،‌ مثلاً مادر، خواهر،‌ همسر یا پارتنر.

اینها افرادی هستند که تو با آن‌ها ارتباط مستقیم داری و اگر آن‌ها دچار مشکل باشند طبعاً این مشکل درمورد تو هم صادق است که آن را می‌شود در مثال‌های مختلف هم دید که تاثیر این تبعیضات درمورد زنان چیست و غیر‌مستقیم چه تاثیری می‌تواند روی یک مرد بگذارد.

می‌توانید با یک مثال این بحث را روشن کنید؟

یک مصداق بارز مساله سقط‌جنین است. مساله این است که خیلی وقت‌ها حاملگی ناخواسته پیش می‌آید و البته به نظر من پیش آمدن این مساله خودش در یک سطحی یکی از معظلات جامعه مردسالار است که سعی می‌کند حوزه روابط جنسی را یک جورهایی سانسور کند و به حاشیه براند و نتیجه‌اش کم اطلاعی عموم جامعه و از جمله مردان می‌شود.

در زمینه‌های مختلف مثل همین روش‌های پیش‌گیری که هروقت هم می‌خواهد یک اقدامی شود و مثلاً در جامعه ما دولت می‌خواهد یک اقدامی کند یا ان‌جی‌او ها می‌‌خواهند در جهت آگاهی‌رسانی جنسی اقدامی کنند، آن بخش متحجر و مردسالار جامعه ما در مقابلش می‌ایستد و نمی‌گذارد که این اطلاعات به درستی در سنین مناسب منتقل شود‌.

در سنین پایین که به هر حال ممکن است روابطی پیش آید می‌شود جلوی حاملگی‌های ناخواسته را گرفت و اگر پیش بیاید چه برخوردی باید باشد.

جامعه می‌تواند تاثیر آموزشی خوبی داشته باشد که به‌‌خاطر متحجر بودن و مردسالار بودن کلیت ساختار جامعه عملی نیست.

با توجه به این مردسالاری که ریشه در گذشته هم دارد، به نظر تو باید از کجا این آموزش‌ها را شروع کرد؟ جدا از آن فعالیت زنان برای رفع این تبعیض، ‌خصوصاً سقط جنین که مثال زدی،‌ باید از کجا شروع شود؟

به نظر من مساله جوری است که به این راحتی نمی‌شود گفت که افراد می‌‌توانند با آن مقابله کنند. البته می‌شود یک‌سری راهکارها در نظر گرفت مثل اطلاع‌رسانی اینترنتی یا همین‌طور رسانه‌ها ولی اگر این مساله بخواهد واقعاً حل شود و هیچ‌جا نباشد، نه برای یک‌سری افراد خاص. اما کلیت جامعه به اینترنت وصل نیست.

شاید دو یا سه میلیون کاربر در آن حدی باشد که به این اطلاعات دست‌رسی داشته باشد و توانایی سرچ و رسیدن به این اطلاعات را داشته باشند.

به‌طور کلی اگر بخواهد برای کلیت جامعه حل شود باید کلاً آن مردسالاری بشکند و جامعه از شر مردسالاری خلاص شود که این مردسالاری به ضرر خود مردان است.

بسط اطلاعات چه در زمینه بارداری و چه در زمینه برخورد بعد از آن‌که چه عوارضی برای طرف داشته باشد (‌برای هر دو طرف مهم است) از آن طرف وقتی کمبود اطلاعات درمورد سقط جنین داری، چه مرد و چه زن استرست بالا می‌رود و مشکلات روانی برایت پیش می‌آید‌.

آن مردی هم که درگیر این حاملگی بوده اگر یک انسان عادی و باوجدان باشد نمی‌تواند خود را مصون از این مسوولیت بداند و همان‌قدر استرس بهش وارد می‌شود که به یک زن وارد می‌شود.

به‌عنوان پسری که دغدغه‌های مسایل زنان را داری و در زمینه آگاهی مردان و زنان در مورد سقط جنین فعالیت می‌کنی،‌ تاکنون چه بازخوردهایی داشتی؟ چرا در جامعه مردسالار ما آن‌قدر عادی نیست که یک مرد را با دغدغه‌های مسایل زنان ببینیم؟

حقیقتاً مثل یک پروسه است. اوایل برخوردها خیلی بدتر بود. من فکر می‌کنم در کلیت جامعه ما بدتر بود و چون این خیلی جدید بود و برخوردها حتی به جایی کشیده می‌‌شد که فرضاً می‌گفتند زن‌ذلیلی و یا حتی می‌گفتند که تو داری این‌کارها را می‌‌کنی برای این‌که مخ دخترها رو بزنی.

از آن حد شروع شد و حالا بحث خیلی ایدئولوژیک‌تر شده است. یعنی به نظر من سطح پذیرش جامعه خیلی بهتر شده است.

چقدر این مسایل روی بقیه بچه‌های مثل تو تاثیرگذار بوده؟ آیا برای پسرهایی که در زمینه حقوق زنان فعالیت می‌کنند این حرف‌ها موثر است؟ آیا پسرهایی بودند که از این فعالیت‌ها کنار بکشند؟

بله. بودند. پسرها هم ممکن است با چند هدف مختلف به جنبش زنان و فعالیت‌های فمینیستی روی بیاورند. آن سطح اولش واقعاً شاید براساس همان زدن مخ دخترها و ارتباط گرفتن با جنس مخالف باشد.

آن‌ها به راحتی با این برخوردها حذف می‌شوند چون می‌بینند این دردسرهای خیلی زیادی دارد. یک سطح دیگر سطح بشردوستانه است.

یعنی تو قبول می‌کنی زنان دارند سرکوب می‌شوند و از این‌که یک بشر دیگر دارد اذیت می‌شود ناراحت می‌شوی. این بازهم سطح ضعیف‌تری است و ممکن است تحت فشار کنار بکشی و فکر می‌کنی به خودم نباید بیشتر از آنچه به بقیه ضربه می‌خورد ضربه بخورد.

ولی وقتی به سطحی،‌ مثل من می‌رسی که خودت را قربانی نظام مردسالار می‌بینی و روان خودت را تحت این مشکلات می‌بینی، دیگر به این سادگی‌ها کوتاه نمی‌آیی. چون خودت را قربانی می‌بینی و هیچ راهی جز اعتراض نداری.

معمولاً برخورد خانم‌هایی که در دفاع از حقوقشان، با شما همگام هستند چگونه است. این برای کسانی که در مورد جوامع فمینیستی و هم‌صحبت شدن با زنان فمینیست نگرانند خیلی سوال است.

کسانی که من با آن‌ها در جنبش زنان ارتباط داشتم و دارم هیچ برخورد بدی نداشتند و همیشه پذیرش بسیار مناسبی داشتند.

برعکس تصوری که وجود دارد - و از طرف نظام مردسالار هم تشدید می‌شود، چون می‌خواهند این جنبش را سرکوب کنند - این‌ها ضد مرد نیستند بلکه دنبال برابری هستند که باید به نفع خود مردها هم باشد.

برای همین هیچ مشکل خاصی به خاطر مرد بودنم با من نداشتند. شاید با یک‌سری از ذهنیات من (مشکل داشتند) که واقعاً به خاطر تربیت در همین جامعه بود و ضعف‌هایی بود که سعی می‌کردم آن‌ها را در خودم حل کنم.

من آینده جنبش‌های فمینیستی را در ایران بسیار مثبت می‌بینم، جون در حقیقت تغییر فضا را در همین یکی دو سالی که خودم درگیر این جنبشم می‌بینم- حالا شاید این فضا فقط فضای اطراف من باشد که تغییر کرده- اما همین هم خودش نشان می‌دهد که فضای اطراف بقیه فعالان هم به همین شدت تغییر کرده و بحث‌های حقوق زنان حدقل مطرح شده.

یک زمانی بود که این بحث‌ها کاملاً در حاشیه بود و هیچ صحبتی درموردشان نمی‌شد، اما الان حتی می‌بینیم که نماینده‌های جناح اصولگرا در مجلس دراین‌باره بحث می‌کنند.

من نمی‌دانم این مثبت است یا منفی، اما همین که یک بحثی بیاید رو خیلی حرکت مثبتی است در مورد رسیدن به خواسته‌هایی که زنان به دنبالشانند.

حرف‌های فواد و یاشار را خواندیم. برگردیم به صحبت‌های هنگامه قاضیان که گفته از فمینیست متنفر است، که البته به تصحیح آذر آذرستان، وی منظورش فمینیسم به‌عنوان یک مکتب فکری بوده نه فمینیست به‌عنوان یک صفت فاعلی.

هنگامه قاضیان، عکس از ایسنا

نظر شما چیست؟ شما تعریف‌تان از فمینیسم به‌عنوان یک مکتب فکری چیست؟ از آن چه می‌دانید؟ خودتان را فمینیست می‌دانید یا دلخوشی از آن ندارید؟

می‌توانید نظرتان را اینجا بنویسید. ایمیل بزنید یا حتی پیغام تلفنی بگذارید که از نظرات خواننده‌ها و شنونده‌های اینجا یک گزارش درست شود و بعد هم نگاهی داشته باشیم به تاریخچه این مکتب فکری و بسترهای اجتماعی‌ای که در آن رشد کرده و می‌کند.