| خانه > داریوش رجبیان > تاجیکستان | |
تاجیکستانگفت و گو با رییس بخش جهانی آسیا و اقیانوسیه بی‌بی‌سی درباره تعطیلی مجله آسیای میانه رادیو بی‌بی‌سی مجله آسیای میانه بی‌بی‌سی «دیگر به صرفه نبود»مجله‌ی آسیای میانه‌ی رادیو بی‌بی‌سی که ماه نوامبر سال ۲۰۰۳ تا کنون برای شنونده‌های بخش فارسی در تاجیکستان پخش می‌شد، روز سی‌ام ژوئن گذشته، آخرین برنامه‌اش را پخش کرد و بسته شد. بهروز آفاق، رییس بخش جهانی آسیا و اقیانوسیه بی‌بی‌سی در گفت و گو با رادیو زمانه، دلیل این تصمیم را کاهش تعداد شنوندگان رادیو بی‌بی‌سی در تاجیکستان، پس از قطع پخش برنامه‌های این رادیو بر روی موج FM در این کشور اعلام می‌کند. تاجيکان ازبکستان - بخش چهارم موج سرکوبهاآنانی که تلاش کردند صدای خود را به گوش جهانيان برسانند، قيمت گزافی پرداختند. سفير تنها به شکايت‌های پروفسور ميرسعيدف در باره وضعيت تاجيکان ازبکستان گوش داد. روز بعدی پيکر بيجان نوه نوجوان جمال ميرسعيدف را کشف کردند که روی آن نشانه‌های شکنجه با ميله‌های آهنين هويدا بود و بخش‌هايی از بدن او را در آب جوشانده بودند. تاجيکان ازبکستان - بخش سوم پذيرش ازبکسازیجنبش تاجيکان در دامان سمرقند پروريده شد و دو سازمان تاجيکان همان جا شکل گرفتند: انجمن اجتماعی و فرهنگی «صيقل» به رياست اوکتم بيک‌محمدف (۱۹۸۹) و مرکز فرهنگی تاجيکان و تاجيک‌زبانان جمال ميرسعيدف (۱۹۹۰). ديرتر اين دو سازمان ائتلاف واحدی را تشکيل کردند که با نام «سمرقند» شناخته شد. تاجيکستان درون ازبکستانمسکو به عنوان داور کل، روز سوم فوريه سال ١٩٣٠حکم خود را صادر کرد. اين حکم پيوستن سمرقند و بخارا به تاجيکستان را مردود می‌دانست و چرايی آن را توضيح نمی‌داد. ازبکستان حاضر نبود اين باخت خود را بپذيرد. تاشکند بی‌درنگ به اين تصميم مسکو اعتراض کرد. بابشکو و کلاينر، از رهبران ازبکستان (با اصالت اسلاوی و آلمانی) از مسکو خواستند که در نهايی کردن قطعنامه خود شتاب نکند. تاجیکان ازبکستان، بخش یکم بر تاجیکان ازبکستان چه گذشته استروند بیداری ملی تاجیکان را جنگ داخلی خونین تاجیکستان در سال ۱۹۹۲ متوقف کرد و روند وارونه آن همراه با تدبیرهای سرکوبگرانه تاشکند هم‌چنان ادامه دارد. سال‌های پسابازسازی (پس از پروسترویکا) پر از گفت‌وگوها درباره شووینیسم ازبکی و الحاق‌گرایی تاجیکی بود که بر روابط تاجیکستان و ازبکستان سایه افکند. خیزش خودشناسی ملی میان تاجیکان هر دو جمهوری همسایه، نقشه ازبکستان برای بنیاد یک کشور تک‌قومی، تک‌فرهنگی و تک‌فرقه‌ای را شدیداً تهدید می‌کرد. بخش چهارم محل‌گرايی، عامل جنگ در تاجیکستاندر پی فروپاشی اتحاد شوروی و گسستگی ارتباطات اقتصادی پيوسته که تاجيکستان در آن پايين‌ترين رده‌ی اهميت را اشغال می‌کرد، جامعه به حالت آشفتگی رسيد. اما برخی از ناظران بر اين باورند که همانا انواع محل‌گرايی تاجيکی بود که باعث بروز جنگ شد. در برابر اين ادعا می‌توان استدلال کرد که در اواخر دهه‌ی ۱۹۸۰ گروه‌های مخالف دولت (دست‌کم بيشتر آنها) تعلقات محلی نداشتند. بخش سوم محل‌گرايی در قبال ملی‌گرايی تاجيکیهمه اين تحولات و معاملات محل‌گرايان پشت پرده صورت می‌گرفت و مردم عادی با وظيفه سنگين تشکل حس ملی غريب شوروی دست و پنجه نرم می‌کردند. هم‌قومان آنها در ازبکستان هدف موج تازه ازبک‌سازی واقع شدند که يک طرح فراگير دولت شووينيست شراف رشيدف (رهبر حزب کمونيست ازبک) بود. آنانی که مايل بودند در ازبکستان بمانند، وادار می‌شدند خود را «ازبک» نام‌نويس کنند، وگرنه امکان داشت به تاجيکستان تبعيد شوند، چون بنا به تعريف دولت رشيدف از «ازبکستان»، آن جمهوری، خانه ازبک‌ها بود و بس. بخش دوم روایت حس معيوب مليت در تاجیکستاندر نتيجه مرزبندی‌ها و سرشماری‌های نامنصفانه برنامه‌ريزان شوروی که بر ازبک‌ها رجحان می‌نهادند، پارسی‌گويان آسيای ميانه از امکان پرورش و توسعه‌ی حس وحدت ملی محروم ماندند. بی‌گمان ايجاد جمهوری شوروی سوسياليستی تاجيکستان پيروزی‌ای برای تاجيک‌ها به شمار می‌آمد، اما نحوه‌ی ايجاد آن، حس مليت و ملی‌گرايی را در ميان تاجيک‌ها ناقص و معيوب کرد. در آغاز سده‌ی بيستم ميلادی ملی‌گرايی تاجيکی در حال تشکل بود، اما به زودی توسط ماموران استالينيست شوروی در نطفه خفه شد. بخش نخست محل‌گرايی در قبال ملی‌گرايی تاجيکیدر پی استقلال غيرمنتظره تاجيکستان از روسيه اين کشور شاهد صعود ناگهانی محل‌گرايی به شکل هم ايدئولوژی نانوشته دولتی و هم بحث‌های بی‌پرده مطبوعاتی روشنفکران تاجيک از مناطق مختلف کشور شده است. در اين جستار می‌کوشيم به معمای محل‌گرايی در تاجيکستان روشنی بيندازيم و خطرات ناشی از آن برای همبستگی ملی را بررسی کنيم. |
لینکدونی
آخرین مطالب
موضوعات
|
 |
