شکست معامله تقسيم قدرت در پاکستان

داريوش رجبيان

از «اينجا» بشنويد

بی‌نظير بوتو، نخست‌وزير پيشين پاکستان از به بن‌بست رسيدن مذاکراتش با رييس‌جمهور اين کشور درباره تقسيم قدرت خبر داد. او در مصاحبه با شبکه بی‌بی‌سی ۲۴ بريتانيا گفت که روز ۱۴ سپتامبر، تاريخ بازگشتش به پاکستان را اعلام خواهد کرد تا پرويز مشرف را در انتخابات قريب‌الوقوع به چالش بکشد. انتظار می‌رود اين انتخابات بين ۱۵ سپتامبر تا ۱۵ اکتبر سال جاری ميلادی انجام بگيرد.

بی‌نظیر بوتو نخست‌وزیر سابق پاکستان

بی‌نظير بوتو گفت که برای مدتی دراز بر اين تصور بوده که ژنرال مشرف خواستار گذار به دموکراسی و تقويت نيروهای ميانه‌رو است. از اين رو او با رياست جمهوری پاکستان وارد مذاکره شده بود.

بانو بوتو افزود: «اما طی يک هفته اخير به نظر می‌رسيد که گفت و شنود در زمينه حقوق و امتيازات ریيس‌جمهور و پارلمان به بن‌بست رسيده است. ما می‌خواهيم پارلمان مستقل باشد و نمی‌خواهيم که مجلس زير انگشت شست رياست جمهوری تقلا کند.»

بی‌نظير بوتو در اين گفتگو مدعی شد که آمريکايی‌ها می‌توانند در زمينه «مبارزه با تروريسم» روی او بيشتر حساب کنند:
«استدلال نخست من اين است که ديکتاتوری، افراط‌گرايی را دامن می‌زند و دموکراسی با دادن قدرت و اختيارات به مردم آن‌ها را به سهام‌داران جماعت‌هاشان تبديل می‌کند. همچنين يادآور می‌شوم که دولت من در گذشته با تروريسم به نحو احسنت مقابله کرده بود. حمله به مرکز تجارت جهانی از نخستين حملات تروريستی در دهه ۱۹۹۰ بود و جامعه بين‌المللی در صدد آن بود که پاکستان را يک کشور تروريستی عنوان کند. اما حکومت من با جامعه بين‌المللی و مردم پاکستان همکاری تنگاتنگ داشت تا تروريسم را مهار کند و در نتيجه پاکستان به يکی از ۱۰ بازار سرمايه در حال ظهور جهان تبديل شد. اما تندروهايی که از پيکارجويی و تروريسم حمايت می‌کردند، دولت من را تحت‌الشعاع قرار دادند. تنها پس از برکناری دولت من بود که کشور به پرتگاه پيکارجويی و تروريسم نزديک شد و به قول بعضی‌ها ناتوانی و ناکامی دولت فعلی رو شد.»

و اما بی‌نظير بوتو در پاکستان مخالفان سرسختی دارد. ازجمله ايجاز الحق، از اعضای کابينه پرويز مشرف، بانو بوتو را به تهديد و اعمال فشار به ریيس‌جمهوری متهم کرده و او را دشمن اسلام و پاکستان خوانده است. بی‌نظير بوتو و ايجاز الحق با هم به معنی دقيق کلمه پدرکشتگی دارند. سال ۱۹۷۹ ضيا الحق، پدر ايجاز الحق، ذوالفقار علی، پدر بی‌نظير بوتو، نخست وزير وقت کشور را سرنگون و اعدام کرد و در پی آن به عنوان يک رهبر نظامی قدرت را قبضه کرد.

بی‌نظیر بوتو و نواز شريف،‌ نخست‌وزیران سابق پاکستان

از سوی ديگر، نواز شريف که قبل از کودتای بدون خون‌ريزی پرويز مشرف در هشت سال پيش نخست‌وزير پاکستان بود، اعلام کرده است که روز ۱۰ سپتامبر به منظور انجام پيکاری سياسی با پرويز مشرف به پاکستان باز خواهد گشت.

در گذشته نواز شريف و بی‌نظير بوتو در ائتلاف نااستواری عليه پرويز مشرف کنار هم قرار داشتند. اما مذاکرات بی‌نظير بوتو با نمايندگان ژنرال مشرف در لندن باعث شد که نواز شريف کاسه‌اش را جدا کند و برنامه بازگشت به پاکستان را به تنهايی بريزد. برخی بر اين باورند که نواز شريف از پشتوانه اجتماعی گسترده‌تری برخوردار است. اما البته، بی‌نظير بوتو، رهبر «حزب مردم پاکستان» در اين مورد نظری ديگر دارد و می‌گويد:
«آقای نواز شريف و من، در دو قايق متفاوت قرار داريم. من از حقوق مردم پاکستان، اعم از کارگر و کشاورز، اقشار محروم، زنان، اقليت‌ها و در واقع، همه افراد تبعيض شده حمايت می‌کنم. ۶۰ درصد مردم ما در فقر يا نزديک به فقر به سر می‌برند. در واقع، همين اقشار جامعه، بانک آراء «حزب مردم پاکستان» به شمار می‌آيند. زيرا ما به مشکلات آن‌ها می‌پردازيم؛ دم از حقوق بشر و کثرت‌گرايی و تحمل و تسامح می‌زنيم و به آموزش و پرورش، امکانات بهداشتی و آب آشاميدنی برای مردم عادی توجه داريم. نظرسنجی‌ها نشان می دهد که حزب مردم پاکستان و من پيشگام هستيم و حمايت مردم، به من اعتماد به نفس می‌دهد. اما در نهايت کار، صرف نظر از نظرسنجی‌ها، اين مسايل روزمره مردم يا به اصطلاح مسأله «نان و کره» است که سرنوشت احزاب را رقم می زند. دقيقاْ مثل انگلستان.»

بی‌نظير بوتو اعتماد به نفسش را با ايراد سخنانی در مورد مبارزه عليه تروريسم اين گونه به نمايش گذاشت:
«من می‌توانم قول دهم که امنيت و انتظام را در مناطق قبيله‌ای پاکستان اعمال خواهم کرد. اين مناطق اکنون مأمن نيروهای هوادار طالبان و القاعده است. اين کار را می‌توان از راه اعمال نفوذ دولت در منطقه و دادن اختيارات به مردم انجام داد.

مسأله دوم مراقبت از مدرسه‌های سياسی است که مراکز پرورش پيکارجويان شده‌اند و اگر آن‌ها حاضر نباشند خودشان را اصلاح کنند، بسته خواهند شد. ما اجازه نخواهيم داد که مدارس سياسی تبديل به ستاد نظامی گروه‌های شبه‌نظامی می‌شوند. هر مدرسه‌ای که می‌خواهد باقی بماند، بايد خلع سلاح شود.

مسأله سوم مربوط به خود پيکارجويان است. ما می‌خواهيم يک پيام روشن و قوی را پخش کنيم، مبنی بر اين که فقط برای سه ماه بازداشت نخواهند شد که بعداْ رها شوند. چون در ميان اعضای دولت و حکومت‌های محلی افرادی به آن‌ها حسن توجه دارند. نه خير، آن‌ها پشت ميله‌های زندان باقی خواهند ماند تا به قوانين پاکستان ارج لازم گذاشته شود. قوانينی که داشتن ارتش‌ها و گروه‌های مسلح خصوصی برای اعمال خشونت را ممنوع کرده است.»

پرویز مشرف، ‌رييس‌جمهور پاکستان

در حالی که ميزان محبوبيت پرويز مشرف در پی تلاش نافرجامش برای برکناری قاضی دادگاه عالی «افتخار چادهوری» رو به افول است، پايان تبعيد نخست‌وزير پيشين و بازگشت آن‌ها از بريتانيا به پاکستان، شايد به مثابه يک کابوس برای پرويز مشرف باشد. حکم دادگاه عالی هم که به نواز شريف، اجازه بازگشت به پاکستان را داد، حاکی از موضع‌گيری خصمانه قوه قضایيه در قبال رییس‌جمهوری است. همين حکم دادگاه بود که پرويز مشرف را به انجام مذاکرات غيرمستقيم و پوشيده با بی‌نظير بوتو واداشته بود.

طبق اين معامله نافرجام، قرار بود پرويز مشرف ریيس‌جمهور باقی بماند و بی‌نظير بوتو به مقام نخست‌وزيری برگردد. اما ژنرال مشرف حاضر نشد از مقام فرماندهی کل قوا کنار برود و يک رييس‌جمهوری غيرنظامی باشد. اين يکی از پيش‌شرط‌های بی‌نظير بوتو بود. به باور تحليل‌گران، آمريکا نيز خواستار آن است که پرويز مشرف، لباس نظامی‌اش را کنار بگذارد.