| خانه > داریوش رجبیان > رسانه > نگاهی به سياست تبليغاتی آمريکا و رسانه‌های فارسی خارج از ايران | |||
نگاهی به سياست تبليغاتی آمريکا و رسانه‌های فارسی خارج از ايرانداريوش رجبيانبرای شنیدن فایل صوتی «اینجا» را کلیک کنید. موسسه مطالعات خاور ميانه در واشنگتن پژوهشی را زير عنوان "از خلال حجاب: نقش سخن پراکنی در سياست تبليغاتی آمريکا در قبال ايران" به قلم مهدی خلجی چاپ کرده است که ارزيابی فعاليت ايستگاههای راديويی و تلويزيونی ايرانی در بيرون از ايران است.* خلجی در اين نوشته با تمرکز ويژه روی کار راديوهای "فردا" و "صدای آمريکا" به سياست تبليغاتی آمريکا و نحوه ارائه آن از طريق اين رسانه‌ها می‌پردازد. به باور وی، "هدف سياست تبليغاتی پيش از همه تبيين سياست‌های منطقه‌ای آمريکا، ابتکارها و اقدامات ديپلماتيک آن و توجيه اين اقدامات برای مخاطبان ايرانی، اعم از شهروندان معمولی و نخبگان است که مشهود ترين و مهمترين بخش آن از طريق برنامه‌های راديويی و تلويزيونی صورت می‌گيرد." و اما تنها برخی از رسانه‌های آمريکايی سياست تبليغاتی را جزئی از رسالت خود می‌دانند.
در حالی‌که "صدای آمريکا" از آغاز فعاليتش پيرو اين سياست بود، راديو فردا به عنوان يک "رسانه جايگزين" وارد ميدان شد؛ تا برای مخاطبان مورد نظر اطلاعاتی را ارائه دهد که رسانه‌های داخلی شان قادر به عرضه آن نيستند، چون از آزادی کافی برخوردار نيستند. مهدی خلجی معتقد است که در صورت بهبود سياست تبليغاتی، ايالات متحده قادر خواهد بود در روند‌ها و رويدادهای داخلی ايران و حتا منطقه نقشی بارز تر داشته باشد. مهدی خلجی در اين نوشته نخست دو ابتکار رسانه‌ای آمريکا را بررسی می‌کند که طی يک دهه اخير بروز کرده‌اند: راديو فردا و تلويزيون فارسی صدای آمريکا. سپس به ارزيابی سياست تبليغاتی اروپا از طريق راديو بی‌بی‌سی، راديو بين المللی فرانسه و راديو صدای آلمان می‌پردازد، تا زمينه سنجش ميزان اطلاعات خارجی قابل دسترسی برای مخاطبان ايرانی مشخص شود. بخشی از اين نوشته به تلويزيون‌های ايرانی لس آنجلسی نيز اختصاص دارد. مهدی خلجی می‌نويسد که تا جمهوری اسلامی ايران پا گرفت، تلاش کرد که تعدد منابع اطلاعاتی را به حداقل برساند و بدين منظور رسانه‌های داخلی را تحت کنترل قرار داد و کوشيد که جلو جريان اطلاعات از منابع فارسی خارجی به داخل کشور را بگيرد. اما پيدايش نسلی جديد در پی جنگ ايران و عراق مقامات ايران را واداشت که در سياست رسانه‌ای شان تجديد نظر کنند. اين نسل از شور و هيجان انقلابی بی بهره بود و با وعده‌های مربوط به آرمان شهر اسلامی احساس پيوندی نداشت. جهان نسل نوين ايرانی را می‌توان از طريق تارنگار (وبلاگ)هايش و تحرک فرهنگ زيرزمينی ايران دريافت. درک نسل جديد از مفهوم‌هايی به مانند مذهب، سياست، آزادی، عدالت و پيشرفت به طور بنيادين از درک کهنه، ايدئاليستي و انقلابی پدر و مادرانشان از اين مفاهيم متفاوت است. مهدی خلجی به دوره محمد خاتمی اشاره می‌کند "دوره شکوفايی مطبوعات" بود، ولی اين دوره کمتر از دو سال دوام نياورد و به دستور مستقيم رهبر جمهوری اسلامی بيش از صد نشريه اصلاح طلب يکی از پس ديگری بسته شد. با آمدن محمود احمدی نژاد بر سر قدرت اين روند شتاب بيشتر يافت و بر نشريه‌ها سانسور بيشتر اعمال شد. حتی تارنماهايی به مانند بی‌بی‌سی فارسی و راديو فردا مسدود شدند. روی برنامه‌های راديو فردا تقريبا از همان آغاز فعاليتش، به شيوه شوروی، پارازيت پخش شد. راه اندازی يک رسانه فارسی خارجی تحت يک چنين شرايطی کار ساده‌ای نيست. با وجود موانع موجود، مهدی خلجی بر اين باور است که رسانه‌های شنيداری و ديداری فارسی آمريکايی می‌توانستند نقش بارزتری داشته باشند. بيلان پنج‌ساله راديو فردا اين راديو شبيه راديو "سوا"ی عربی است که از سوی دولت آمريکا تامين مالی می‌شود. هر دو راديو ادعا می‌کنند که هدفشان ارائه اخبار متوازن و بی طرفانه و موسيقی محبوب برای جوانان بين پانزده تا سی ساله است. هر دو راديو توسط "هيئت مديره سخن پراکنی" آمريکا اداره می‌شوند. اين هيئت يک نهاد فدرال مستقل است که مسئوليت همه شرکت‌های سخن پراکنی بين المللی غيرنظامی و دولتی آمريکا را به عهده دارد. صدای آمريکا، تلويزيون الحره، راديو سوا، راديو فردا، راديو اروپای آزاد / راديو آزادی، همه تحت نظر همين هيئت کار می‌کنند. ابتکار راه اندازی راديو فردا زمانی اتفاق افتاد که تعداد راديو و تلويزيون‌های خبری – موسيقی فارسی بسيار اندک بود. راديو پيام که يک راديوی دولتی داخلی ايران است و روی موج اف ام پخش می‌شود، سالها پيش از راديو فردا آغاز به کار کرد و حاوی اخبار سر ساعت و موسيقی پاپ و کلاسيک مورد تاييد دولت ايران است. چه اخبار و چه موسيقی آن تابع مقررات سانسور است. از اين رو جای يک راديوی حرفه‌ای و بدون سانسور خبری – موسيقی خالی به نظر می‌رسيد. اما پس از چند سال در بيرون از ايران راديوهای خبری - موسيقی تازه‌ای شکل گرفتند که از طريق اينترنت يا موج کوتاه و ماهواره پخش می‌شوند. مهدی خلجی می‌نويسد، "راديو زمانه، مستقر در آمستردام که از سوی دولت هلند تامين مالی می‌شود، از جمله همين نوع راديو‌هاست." و اکنون تنها امتيازی که راديو فردا برای خود حفظ کرده است، پخش برنامه‌های آن روی موج متوسط است که آن هم مورد "پازازيت افکنی" دولت ايران واقع می‌شود، ولی باز هم به برخی از مناطق کشور راه می‌يابد.
بحران مالی و مديريتی در راديو فردا بنا به نوشته مهدی خلجی، راديو آزادی در رويارويی با دو چالش مهم منطقه موفق نبوده است: نخست، رشته بحران‌های سياسی در خاور ميانه - از جمله ايران، عراق، لبنان و سرزمين‌های فلسطينی؛ دوم اين که رسانه‌های محلی، به ويژه تلويزيون، در منطقه مورد نظر در زمينه عرضه برنامه‌های متنوع تفريحی پيشرفت کرده است (هرچند اخبار آن چندان واقع بينانه نيست). خلجی در اين ناکامی "هيئت مديره سخن پراکنی" آمريکا را مقصر می‌داند که "به گفته بسياری از منتقدان، اين روز‌ها به انجمن پدر- مادران و آموزگاران می‌ماند که به جای تامين مالی مدرسه، ادای مديران مدارس را در می‌آرد." بودجه سالانه راديو آزادی طی دوازده سال اخير هفتاد ميليون دلار بوده، در حالی که طی اين مدت طرح‌های متعددی بر برنامه‌های اين راديو افزوده شده است. با توجه به ميزان تورم و کاهش نرخ دلار آمريکا، می‌توان برآورد کرد که بودجه فعلی راديو آزادی نصف بودجه‌ای است که در سال ۱۹۹۶ داشت. از سوی ديگر، ظاهرا سياست، بخشی از مشکلات هيئت مديره سخن پراکنی آمريکا را شکل می‌دهد. از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۵ مديريت راديو آزادی را يک دمکرات به دوش داشت و از رئيس جمهوری خواه هيئت مديره حمايت چندانی نديد. افزون بر اين، از اواسط سال ۲۰۰۵ تا ماه فوريه سال ۲۰۰۷ راديو اروپای آزاد / راديو آزادی بی سرور بود و اين حالت نمايانگر فعاليت ضعيف هيئت مديره سخن پراکنی است. توده‌گرايی و رويکرد به کميت دوپارگی مشکل عمده دوم از همان آغاز کار راديو فردا استخدام خبرنگاران خبره و حرفه‌ای دو زبانه بوده است. در ميان کارمندان کهنه کار راديو آزادی که بخش اعظم تيم پراگ را تشکيل می‌دهند، تعداد خبرنگاران متبحر اندک است. راديو فردا در پراگ تلاش کرده با استخدام روزنامه نگاران از داخل ايران بر پيکر راديو جانی تازه بدمد، اما برخی از اين افراد "ژورناليسم" را، به معنی غربی اين واژه، فرا نگرفته‌اند. راديو فردا / صدای آمريکا در واشنگتن در اين زمينه مشکلات بيشتری داشت و برخی از خبرنگاران آن فارسی را به لهجه آمريکايی صحبت می‌کردند که برای گوش ايرانی نا مانوس است. نمی‌توان ادعا کرد که راديو فردا خبرنگار حرفه‌ای نداشت، بلکه بيشتر کارمندان آن کمبود‌های حرفه‌ای جدی داشتند. همين باعث شده که اخبار راديو فردا از اعتبار اخبار راديو بی‌بی‌سی برخوردار نباشد. مديريت ذره‌ای مهدی خلجی نحوه تعيين شمار مخاطبان راديو فردا را هم زير سوال می‌برد. راديو فردا برای اين کار از سازمان نظرسنجی "اينتر ميديا" کار می‌گيرد. اما، به باور خلجی، داده‌های اين سازمان را نمی‌توان موثق دانست، چون نظرسنجی "اينتر ميديا" در بيرون از ايران از طريق زنگ‌های تلفنی به ايران صورت می‌گيرد. ملاحظات امنيتی ندرتا به مردم ايران اجازه می‌دهد که نظر واقعی شان را برای فردی بيان کنند که از خارج زنگ می‌زند و پرسش‌های سياسی و به طور بالقوه خطرناک را در ميان می‌گذارد. محافظه کاری در اجرای ايده‌های نو اتوماتيکی شدن ضدآمريکايی‌ها و ضد جمهوری اسلامی‌ها مشکلات سردبيری خبر خلجی در باره تارنمای راديو فردا می‌گويد که با وجود تقليد اخير آن از تارنمای بی‌بی‌سی گمان نمی‌رود که تارنمای راديو فردا قادر به رقابت با همتای لندنی اش باشد. با وجود اين، مشهود است که در دوره‌ای کوتاه تيم اينترنتی راديو فردا با توليد مطالب خاص خودش به پيشرفت نسبی دست يافته است. زبان و ادب کهنه صدای آمريکا صدای آمريکا برای حفظ جايگاه فعلی اش به بهبود برنامه ريزی نياز دارد. يکی از مشکلات صدای آمريکا اين است که بسياری از کارمندانش درست پس از انقلاب ايران را ترک کردند و تحولات بنيادين اجتماعی و فرهنگی بعدی ايران را تجربه نکردند. اين افراد به گونه‌ای از جامعه ايران بريده شدند و قادر به درک ويژگی‌های نسل نوين نيستند. فارسی شان هم فارسی امروزی نيست و سرشار از تعبيرها و عبارات پيش از انقلابی است. گفتگو‌های طولانی، تعارف‌های پرطمطراق به فردی که مصاحبه می‌شود، کندی بيان، کاربرد واژگان قديمی و سخن بازی از نشانه‌های ژورناليسم کهنه است که در صدای آمريکا مشاهده می‌شود. از سوی ديگر، شماری از خبرنکاران جوان آن که سالها در آمريکا زندگی کرده‌اند، از ادبيات و خط فارسی تا اندازه‌ای بی بهره‌اند. و البته، شماری هم هستند که بيان امروزی دارند. به نظر خلجی، يکی ديگر از مشکلات عمده صدای آمريکا نبود واقع بينی و بی طرفی در برخی از برنامه‌های خبری آن است. صدای آمريکا در تهيه برنامه‌های تفريحی درست و حسابی هم می‌لنگد. اما تغييرات اخير در مديريت صدای آمريکا و تزريق خون تازه بر پيکر آن از راه استخدام روزنامه نگارانی که تازه از ايران بيرون آمده‌اند، چشم انداز روشن تری را برای صدای آمريکا باز می‌کند. برگردان‌های خنده‌دار رقبای اروپايی راديو بی‌بی‌سی همچنان محبوب ترين راديوی فارسی برونمرزی محسوب می‌شود و اخيرا با استخدام کارمندان بيشتر از ايران بر دامنه فعاليت‌های راديويی و اينترنتی اش افزوده است. برای توليد روزانه شش ساعت برنامه بی‌بی‌سی فارسی در لندن حدود پنجاه نفر را استخدام کرده است، در حالی که تيم راديو فردا در پراگ کمتر از سی تن و در واشنگتن حدود ده نفر است. تارنمای فارسی بی‌بی‌سی – محبوب‌ترين تارنمای فارسی خبری – حدود ۳۰ کارمند دايمی دارد، در حالی که شمار کارمندان انلاين راديو فردا شش نفر است. بی‌بی‌سی تلاش می‌کند ضمن توسعه برنامه‌های راديويی در سال ۲۰۰۸ تلويزيون فارسی هم راه اندازی کند. بی‌بی‌سی از خودش عقب مانده است در مقايسه با ده سال پيش بيش از نصف نسل جديد روزنامه نگاران اين بخش فاقد مهارت ژورناليستی هستند و شناختشان از تحولات سياسی ايران و امور بين الملل بسيار ضعيف است. در نتيجه، ميزان اعتبار و تعداد شنوندگان بی‌بی‌سی کاهش يافته است. و اما اخبار بی‌بی‌سی همچنان موثق ترين اخبار رسانه‌های فارسی خارجی محسوب می‌شود. ژورناليسم کهنه مهدی خلجی چنين نتيجه گيری می‌کند که تنها در صورت بازنگری و بازسازی ريشه‌ای سياست تبليغاتی آمريکا در قبال ايران، تلاش‌های ايالات متحده - برای راه يافتن به قلب و ذهن ايرانيان، پراکندن ارزش‌های سياسی غربی و ترويج دمکراسی و حقوق بشر در ايران، مقابله جدی با تروريسم و خشونت و سرانجام ترميم سيمای مخدوشش و پيزوری بر احساسات ضد آمريمايی – نتيجه خواهد داد. تازه شدن و بازنگری اگر راديو فردا می‌خواهد بر تعداد مخاطبانش بيفزايد و بر اذهان مردم ايران نفوذ داشته باشد، بايد مديريتش را يکپارچه کند و در ميان پراگ و واشنگتن معلق نماند. سپس کار کارمندان آن بايد به طور دقيق ارزيابی شود و احتمالا افراد تازه بايد جايگزين بسياری از آنها شوند. در کنار آن، حمايت مالی از طرح نصب فرستنده اف ام برای اين راديوی ۲۴ ساعته، دست آوردی انقلابی خواهد بود و تعداد بيشتر مخاطبان را جلب خواهد کرد. برای صدای آمريکا اين نياز مبرم وجود دارد که به کارمندانش احترام به موازين ژورناليستی را ياد بدهد تا بين تبليغات سياسی و يک ايستگاه تلويزيونی واقعبين که برای منافع آمريکا خدمت می‌کند، تفاوتی قايل شوند. ------------------------------- 
نظرات بیان شده در این نوشته الزاماً نظرات سایت زمانه نیست.
|
لینکدونی
آخرین مطالب
موضوعات
|
||
 |
