رادیو زمانه

تاریخ انتشار مطلب: ۶ آبان ۱۳۸۸
گفت‌وگو با کوروش عرفانی، پژوهش‏گر مقیم امریکا

«امروز دولت در خدمت سپاه است»

پانته‌آ بهرامی

نگرانی‏های بسیاری وجود دارد که قدرت‏گیری سپاه پاسداران در عرصه‏های اقتصادی، منجر به بسته شدن بیشتر فضای سیاسی ایران، حذف کامل اصلاح‏طلبان و نهایتاً قدرت‏گیری مطلق نظامیان گردد.

دو محور اصلی قدرت سپاه، دو بازوی اقتصادی و امنیتی آن است.

در بخش اقتصادی، نگاهی داریم به نفوذ سپاه در پنج بخش نفت و پتروشیمی، ارتباطات و مخابرات، ساختمان‌سازی و مقاطعه‏‏کاری، صنایع خودروسازی و معادن.

روند خصوصی‏سازی در دولت احمدی‏نژاد، به نهادها و شرکت‏هایی که تحت نظر سپاه پاسداران قرار دارند، واگذار شده است؛ قرارگاه خاتم‏الانبیا، بنیاد تعاون سپاه، مؤسسه‏ی اعتباری انصار و شرکت توسعه‏ی سرمایه‏گذاران تعداد انگشت‏شماری از این بنیادها و شرکت‏ها هستند.

سودآورترین لایه‏ای که سپاه در آن دست انداخته، بخش اول یعنی نفت و پتروشیمی است. در سال ۱۳۷۴ پیشنهاد ارائه‏ی مجوز «سواپ» یا ترانزیت، به بخش خصوصی مطرح شد. «سواپ» به معنای تعویض و تبادل نفت و گاز است.

در سال ۱۳۷۵ شرکت «ایران مارین سرویس» توانست مجوز سواپ بگیرد. اما سپاه و وزارت اطلاعات با پرونده‏‌سازی برای این شرکت، رقیب را کنار زدند. مدیر شرکت نیز زندانی و اموال آن مصادره شد. پس از آن، قرارگاه خاتم سپاه تبدیل به مرکز فعالیت سواپ و ثروت‏اندوزی شد.

علاوه بر آن، در ماه‏های اخیر قرارگاه خاتم به اتفاق شرکت توسعه‏ی سرمایه‏گذاری، سهام شرکت دولتی «صدرا» که در حوزه‏ی نفت و سکوهای نفتی فعالیت می‏کند را در جریان خصوصی‌سازی این شرکت، از دولت خرید. به اضافه‏ی این که بنیاد تعاون سپاه ۲۵ درصد سهام پتروشیمی کرمانشاه را در ماه‏های اخیر خریداری کرد.

در گفت‏وگویی با کوروش عرفانی، پژوهش‏گر مقیم امریکا، به بررسی زمینه‏های نفوذ اقتصادی سپاه می‏پردازیم:

Download it Here!

به قرارگاه خاتم‏النبیاء سپاه پاسداران اشاره کنیم؛ در طول ۱۸ سال گذشته، این قرارگاه موفق شده ۱۵۰۰ پروژه‏ی بزرگ را مورد اجرا قرار دهد که تمامی آن‏ها پروژه‏های اقتصادی باارزش و بخشی از آن چند میلیارد دلاری است.

نمونه‏‏ی آن قراردادی است که توانستند در منطقه‏ی پارس جنوبی به دست بیاورند که ارزش آن معادل ۷ میلیارد دلار است، با اسکله‏ی چاه‏بهار که عملآ فقط در حوزه‏ی پارس جنوبی‏، قراردادی ۲/۵ میلیارد دلاری را از آن خود کرده‏اند.

حوزه‏ی دوم نفوذ اقتصادی سپاه مخابراب و ارتباطات است؛ در مهرماه امسال «شرکت توسعه‏ی مُبین»، وابسته به تعاون سپاه، ۵۱ درصد از سهام شرکت مخابرات ایران، به ارزش ۸ میلیارد دلار را خرید. ۸۰ درصد مبلغ مورد معامله به صورت قسطی پرداخت می‏شود.

رقبای شرکت توسعه‏ی مبین در خرید سهام شرکت مخابرات، از شرکت‏های اقماری سپاه، مانند «مؤسسه‏ی مهر اقتصاد ایرانیان»، وابسته به بسیج بودند.

در این معامله، سپاه رقیبی خصوصی به نام «تعاون پیشگامان کویر یزد» داشت. اما سازمان خصوصی‏‌سازی، روز قبل از معامله به بهانه‏ی عدم اهلیت امنیتی، نام آن را از عرصه‏ی رقابت خارج کرد.

سومین زمینه‏ی نفوذ سپاه، ساختمان‏سازی و مقاطعه‏کاری است.

کوروش عرفانی به نمونه‏ای از حوزه‏ی نفوذ سپاه در این زمینه اشاره می‏کند:

برای نمونه می‏توان به «مجتمع قُرب» اشاره کرد که یکی از بزرگ‏ترین و پرقدرت‏ترین مقاطعه‏کاران در اقتصاد ایران شناخته می‏شود و تا کنون توانسته ۷۵۰ قرارداد مهم را در عرصه‏های راه و ساختمان، سدسازی، شاه‏راه‏ها، تونل‏ها، سدها و سیستم‏های آبیاری به دست بیاورد.

صنابع خودروسازی چهارمین عرصه‏ی دست‏اندازی سپاه است. بنیاد تعاون سپاه ۴۵درصد سهام «گروه خودرو بهمن» و چهار درصد سهام گروه خودروسازی سایپا را در اختیار دارد.

«مؤسسه‏ی مهر اقتصاد ایرانیان»، یکی دیگر از مؤسسات زنجیره‏ای سپاه، تنها با پرداخت ۴۵ میلیارد تومان در ابتدا و ۱۳۲ میلیون تومان طی اقساط پنج ساله، کارخانه‏ی تراکتورسازی تبریز را از دولت نهم خرید. طوری که حتی داد عشرت شایق، نماینده‏ی هوادار دولت نهم، در همان زمان درآمد. او گفت: «این قیمت ارزان معامله، حراج دارائی‏های دولتی است».

پنجمین زمینه‏ی نفوذ سپاه، بخش معادن است. «معدن انگوران» که یکی از بزرگ‏ترین معادن سرب و روی جهان است، از طریق تبانی سه شرکت خریدار آن در مزایده، عملآ تحت کنترل «مؤسسه‏ی مهر اقتصاد ایرانیان» درآمد که از شرکت‏های وابسته به نیروی مقاومت بسیج سپاه در بورس تهران است.

این معدن که دو سال پیش ۶۰۰ میلیارد تومان قیمت‏گذاری شده بود، در مزایده‏ی اخیر با قیمت تنها ۱۵۳ میلیارد تومان معامله شد که حراج دیگری بر اموال دولتی بود.

یکی از دو عرصه‏ی مهم نفوذ سپاه در آینده، بانک‏های متعلق به این نهاد هستند. سپاه پاسداران در مهر ۱۳۸۸، پس از تصویب شورای پول و اعتبار مجوز تأسیس بانک را اخذ کرد.


عرفان قانعی می گوید: بعد از کنار زدن همه و وقتی تمام پشتوانه‏های ولایت فقیه را توانستند سلب کنند، ولی فقیه برای‌شان تبدیل به مهره‏ای در دست خواهد شد.

کوروش عرفانی از نمونه‏های ورود شرکت‏های وابسته به سپاه به عرصه‏ی بانک‏داری می‏گوید:
شرکت مهندسی افق توسعه‏ی صابرین، مؤسسه‏ی مالی اعتباری انصار و شرکت موج نصرگستر از جمله مؤسسات وابسته به سپاه هستند که در هفته‏های اخیر وارد عرصه‏ی بانک‏داری نیز شدند. به این ترتیب، سپاه پاسداران و به دنبال آن بسیج سپاه، نخستین بانک‏های خود را تشکیل دادند.

عرصه‏‏ی دوم که گمانه‏زنی در مورد آن وجود دارد، بخش توزیع کالا است.

نگاه دکتر کورش عرفانی در این زمینه:

اگر در نظر بگیریم که بازار درآمد اصلی خود را از تغذیه‏ی شبکه‏ی سنتی توزیع کالا در ایران به دست می‏آورد، شاهد پدیده‏ی جدید و مهمی‏ در این زمینه هستیم و آن هم استقرار فروشگاه‏های زنجیره‏ای بسیار بزرگ متعلق به مارک‏ها و براندهای خارجی در ایران است.

یکی از این فروشگاه‏ها که توسط شرکت فرانسوی «کرفور» بنیان‏گذاری شده، در حال حاضر در غرب تهران مستقر شده و چندی پیش بدون سر و صدا کار خود را آغاز کرده است.

اهمیت این پروژه در آن است که «کرفور» دومین شرکت اقتصادی بزرگ جهانی است که بعد از «وال‏ مارت» امریکا، بیشترین فروشگاه‏های زنجیره‏ای را در جهان تأسیس می‏کند. به نظر می‏رسد که این شرکت تصمیم دارد در ۱۰ سال آینده ۲۰ فروشگاه زنجیره‏ای را در ایران به‏وجود بیاورد.

از سوی دیگر، اسناد موجود نشان می‏دهد پروژه‏ی استقرار فروشگاه‏های زنجیره‏ای کرفور مورد حمایت مستقیم محمود احمدی‏نژاد قرار دارد که خود این به معنای سهیم بودن سپاه پاسداران در این پروژه است.

در حال حاضر، از طریق شرکت‏های واسطه‏ای اماراتی، شاهد پایه‏گذاری این فروشگاه‏ها در ایران هستیم و یک شرکت اماراتی به نام «مجید الفوت» واسطه‏ی این کار شده است.


عرفان قانعی معتقد است روند خصوصی‏سازی در دولت احمدی‏نژاد، به نهادها و شرکت‏هایی که تحت نظر سپاه پاسداران قرار دارند، واگذار شده است

هم‏چنین برای برانگیخته نشدن حساسیت‏های سیاسی، از اسم کرفور مستقیمآ استفاده نکرده‏اند و آن را «هایپر استار» می‏نامند که فروشگاه‏های زنجیره‏ای بسیار عظیمی هستند و هم‏وطنان تهرانی می‏توانند آن را در منطقه‏ی غرب تهران در خیابان آزادی ببینند.

به نظر می‏رسد که سپاه پاسداران تصمیم دارد از این طریق وارد عرصه‏ی جدیدی بشود و آن هم به دست گرفتن توزیع کالا در سراسر ایران، به طور مستقیم به مصرف‏ کنندگان است.

یعنی از حالت واسطه‏ای و یا وارد کننده گذشته است و امروز می‏خواهد در توزیع مستقیم کالا نقش داشته باشد؛ عرصه‏ای که به طور سنتی به فعالیت‏های بازار در ایران مربوط می‏شد.

اگر تا مرحله‏ای سپاه در خدمت دولت بود، امروز دولت در خدمت سپاه است. بنابراین توسعه‏طلبی سپاه کاری خواهد کرد که آن‏ها بعد از حذف اصلاح‏طلبان، بعد از حذف معتدلین و میانه‏روها که رفسنجانی آن‏ها را نمایندگی می‏کرد، به سراغ حلقه‏ی بازار خواهند رفت. چرا که وجود بازار هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ سیاسی فرهنگی برای سپاه دردسرساز خواهد شد.

بعد از کنار زدن همه و وقتی تمام پشتوانه‏های ولایت فقیه را توانستند سلب کنند، ولی فقیه برایشان تبدیل به مهره‏ای خواهد شد که یا به طور کامل و ۱۰۰درصد تحت تبعیت سپاه قرار خواهد گرفت و یا این که به راحتی، حذف خواهد شد.

سپاه پاسداران تبدیل به عاملی شده است که انسجام سه دهه‏ی ساختار سیاسی را دارد از درون ازهم می‏پاشد و به نظر من، با توجه به این که یک جنبش اعتراضی اجتماعی در بیرون حضور دارد و از سویی، خبر از در راه بودن بحرانی اقتصادی نیز می‏رسد، ترکیب این سه، درآینده‏ی میان مدت به طور کامل سرنوشت تاریخی ایران را متحول خواهد کرد.

Share/Save/Bookmark

نظرهای خوانندگان

با نظر پژوهشگر محترم کاملا موافقیم بویژه نتیجه گیری بسیار درست ایشان در پاراگراف پایانی که فرجام شومی برای حکومت و رهبر دست نشانده پیشبینی کرده اند البته پایان کار دیکتاتورها همه شبیه هم است ولی به سخن پایانی نویسنده بایداینرا هم افزود که روند فعلی نشان میدهد بزودی برخوردهای خونینی اغاز خواهدشد که فرجام ان حذف هردوجناح و تسلط یک نیروی سیاسی جدید خواهد بود. حمید حیات

-- حHamid Hayat ، Oct 27, 2009 در ساعت 08:34 PM

سلام
در دو تا از شرح عکسها نوشته شده: عرفان قانعی! نکند با کورش عرفانی اشتباه گرفته اید؟

-- علی ایرانی ، Oct 28, 2009 در ساعت 08:34 PM

در شرح عکسهاا، نام اشتباه درج شده است. منظور قاعدتا کوروش عرفانی است.

-- بدون نام ، Oct 28, 2009 در ساعت 08:34 PM